Badania ratownicze przeprowadzone w 2011 roku na stanowisku Szumów nr 9 (AZP 74-78/68), gm. Kurów, pow. puławski, woj. lubelskie. Badania przeprowadzone zostały w związku z budową trasy ekspresowej S17 Kurów-Lublin-Piaski.
W pasie powstającej drogi odkryto doskonale zachowany piec do suchej destylacji smoły drzewnej. Piec składał się z dwóch części: kotliny oraz jamy przypiecowej. Na poziomie uchwyconego stropu obydwie te części były ze sobą połączone, tworząc podłużny kształt o wymiarach 3.80×1.60 m. Kolista kotlina posiadała w rzucie poziomym średnicę 1.20 m. W jej wnętrzu znajdował się okrągły kanał odprowadzający. Biegł on do znajdującej się poniżej komory. Pierwotnie tkwiło w niej naczynie służące do zbierania smoły.
W trakcie eksploracji obiektu pozyskano zespół 14 fragmentów naczyń ceramicznych. datowany na XIII-XV w. Ten okres przyjąć również należy jako ramy czasowe, w których funkcjonował opisywany piec.
Do szczegółowych analiz przekazano zespół próbek, które stanowiły znalezione pozostałości finalnego produktu destylacji. Analizy przeprowadzono na Wydziale Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu oraz w Departamencie Chemii i Chemii Przemysłowej Uniwersytetu w Pizie.
Rozmiar odkrytego stanowiska produkcyjnego, złożonego z pieca wraz z jamą przypiecową, a w szczególności średnica kotliny oraz grubość ścianek sugerują, że stanowisko powyższe użytkowane mogło być przez okres nawet kilkudziesięciu lat. Nie stwierdzono śladów intencjonalnego zniszczenia pieca, uszkodzenia związane są raczej z zaprzestaniem jego użytkowania. Mogło to mieć miejsce w wyniku śmierci obsługującego, albo w skutek wyczerpania się w najbliższej okolicy, a intensywnie przecież eksploatowanych przez lata składników niezbędnych do przeprowadzenia procesu produkcji.
Stan badań smolarskich stanowisk produkcyjnych, szczególnie na terenie Polski, jest dalece niewystarczający. Z obszaru Polski południowo-wschodniej, poza nielicznymi wyjątkami takie odkrycia nie są znane. W związku z powyższym każde nowe odkrycie należy taktować w kategorii bezcennych. Późnośredniowieczny piec do suchej destylacji smoły z drewna sosnowego z miejscowości Szumów, z uwagi na fakt zachowania do czasów obecnych w stanie bardzo dobrym jest ewenementem na skalę europejską. Posiada wyjątkową wartość naukowo-poznawczą i ze względu na swe szczególne cechy oraz walory odgrywa dużą rolę w procesie badawczym technik destylacji smoły drzewnej w średniowieczu nie tylko na obszarze Polski południowo-wschodniej, ale także Europy Środkowej.
dr Tomasz Kołomański
